کمیسیون ملی یونسکو در جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد رابط بین سازمان آموزشی ، علمی و فرهنگی ملل متحد (unesco) و سازمان داخلی با تشکیل کمیته ملی حافظه جهانی تلاش دارد تا ضمن بیان اهمیت موضوع برنامه حافظه جهانی ، با همکاری دستگاه های زیربط برنامه هایی برای حفظ میراث مستند کشور تنظیم و تدوین گردد .

با توجه به اهمیت پیشینه فرهنگی و تمدنی جمهوری اسلامی ایران و تاثیر جهانی آن ، همچنین ضرورت تدارک شرایط لازم برای صیانت از آثار مهم علمی ، فرهنگی و تاریخی کشور و ثبت ملی و جهانی آنها ، کمیته ملی حافظه جهانی در ایران که دبیرخانه آن در سال 1384 در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران شروع به کار کرد .

براساس دستورالعمل اجرایی ، در حال حاضر این کمیته پانزده عضور دارد که هشت نفر از اعضای آن حقوقی و نمایندگان سازمان های ذیربط هستند و هفت نفر دیگر ، اعضای حقیقی می باشند که از بین صاحبنظران و متخصصان میراث مستند انتخاب شده اند . ریاست کمیته نیز با رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است .

کمیته ملی حافظه جهانی به منظور استفاده از نظرات کارشناسان ، در سال 1386 شمسی گروهی تشکیل داد تا آثار پیشنهادی برای ثبت در حافظه جهانی یونسکو و حافظه جهانی ایران ، قبل از طرح در کمیته ملی ، در این  گروه بررسی و اریابی شود و اعضای گروه ، نظر کارشناسی و مشورتی خود را برای تصمیم گیری نهایی در اختیار کمبته ملی حافظه جهانی قرار دهند .

برای معرفی هر اثر به یونسکو ، ابتدا برگ پیشنهاد ثبت اثر در قالب پرسشنامه برنامه حافظه جهانی توسط صاحب یا صاحبان اثر تکمیل می شود و پس از بررسی اولیه در گروه ارزیابی ، پرونده برای تصمیم گیری نهایی به کمیته ملی حافظه جهانی ارائه می گردد . این کمیته نیز پس از ثبت آثار واجد شرایط در فهرست حافظه جهانی ایران در هر دوره دو ساله ، دو اثر را برای ثبت در برنامه حافظه جهانی  بر می گزیند . این آثار از طریق کمیسیون ملی یونسکو در ایران به برنامه حافظه جهانی سازمان آموزشی ، علمی و فرهنگی ملل متحد (unesco) پیشنهاد می شود . پرونده های ارسالی پس از طی مراحل مقدماتی و نهایتا  طرح در کمیته مشاورهبین المللی (IAC ) و تایید مدیر کل یونسکو در فرهست میراث مستند برنامه حافظه جهانی به ثبت می رسد .

کمیته ملی حافظه جهانی در سال 1384 با معرفی دو اثر « شاهنامه بایستنقری » از کاخ  موزه گلستان و « وقفنامه ربع رشیدی » از کتابخانه مرکزی تبریز ، برای نخستین بار در ششمین دوره برنامه حافظه جهانی شرکت کرد و این دو اثر در مرداد ماه 1386 ، آگوست 207 میلادی ، در فرهست حافظه جهانی به ثبت رسید . همچنین در مرداد ماه 1388، ژوئیه 2009 میلادی ، « مجموعه اسناد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه » از سازمان کتابخانه ها ، موزه ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی در فهرست  حافظه جهانی  یونسکو به ثبت رسید .

 برای نخستین بار یک کتاب خطی قدیمی یزد در فهرست ملي برنامه حافظه جهاني يونسکو به ثبت رسيد.

     به دنبال بررسي هاي کارشناسي انجام شده توسط گروه ارزيابي و تأييد کميته ملي حافظه جهاني کميسيون ملي يونسکو- ايران، کتاب تلخیص اصول اقلیدس از محمود بن محمد چغمینی که در سال 615 ه. ق نوشته شده است، و هم اكنون در كتابخانه آيت الله سريزدي نگهداري مي شود در فهرست ملي برنامه حافظه جهاني با شماره 1018 به ثبت رسيد. دلایل انتخاب این نسخه منحصر به فرد بودن، قدمت، نفاست و سلامت اثر بوده است همچنین این کتاب علمی کهن شرایط ثبت یونسکو را نیز داراست چرا که از نظر تاثیر گذاری در گسترش دانش ریاضیات در جهان دارای اهمیت می باشد. شایان ذکر است با ثبت اين اثر، تعداد آثار ایرانی که تاکنون در فهرست ملي برنامه حافظه جهاني به ثبت رسيده است به 19 اثر افزايش يافت.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده در زمینه اسناد و کتابهای خطی، استان یزد در داشتن نسخه های دست نویس، چهارمین استان کشور پس از تهران، قم و مشهد می باشد. ضمن هماهنگی به عمل آمده با کمیته ملي حافظه جهاني مقرر گردید  کارگاه آموزشی برنامه حافظه جهانی در 28و29 اردیبهشت ماه سال 1390 در یزد برگزار می شود.

دفتر ثبت حافظه جهانی ایران در بهمن ماه 1387 ایجاد شد . هدف از ایجاد دفتر ثبت در سطح ملی ، آگاهی از کل میراث مستندی است که توسط سازمان های مختلف کشور و افراد خصوصی نگهداری می شوند و لازم است ، تدابیری هماهنگ برای حفاظت آنها در نظر گرفته شود . تا کنون آثار زیر در فهرست حافظه جهانی  ایران به ثبت رسیده است :

-       «قرآنهای روی پوست آهو » از سازمان کتابخانه ها ، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

-       « شاهنامه بایستنقری» از کاخ موزه گلستان  

-       « وقفنامه ربع رشیدی » از کتابخانه مرکزی تبریز

-       « مسالک الممالک » از موزه ملی ایران

-       « مجموعه اسناد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه » از سازمان کتابخانه ها ، موزه ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی

-       « سفینه تبریز » از کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

-       « التفهیم لاوائل صناعه التنجیم » از کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

-       « خمسه نظامی » از مدرسه عالی شهید مطهری (سپهسالار )

-       « خمسه نظامی »از کاخ گلستان

-       « خمسه نظامی » از موزه ملی ایران

-       « خمسه نظامی » از کتابخانه و موزه ملی ملک

-       « خمسه نظامی » از کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران

آثاری که برای ثبت در حافظه جهانی یونسکو در نظر گرفته می شوند ، از بین آثار ثبت شده در حافظه جهانی ایران انتخاب می شوند .

میراث مستند ، نماد هویت فرهنگی ملل مختلف جهان و موضوع حافظه جهانی است . این میراث بخش مهمی از حافظه ملتها و بیانگر سهم هر یک از ملل جهان در شکل گیری دوره های مختلف تمدن بشری است که گذشته و حال را به هم گره می زند و چشم اندازی از آینده ترسیم می کند .

سازمان آموزشی ، علمی و فرهنگی ملل متحد (unesco) به منظور عمل به مسئولیت هود در زمینه حفظ و معرفی این میراث در سطح جهان در سال 1992 میلادی ، اجرای برنامه «حافظه جهانی » را آغاز کرد . اهداف این برنامه ، حفاظت از میراث مستند با استفاده از مناسب ترین فناوری ها ، کمک به دسترسی جهانی به میراث مکتوب و افزایش  آگاهی جهانی نسبت به وجود و اهمیت جهانی این میراث است .

از سال 1997 میلادی ثبت در دفتر ثبت حافظه جهانی آغاز شد و تا کنون 193 اثر از کشورهای مختلف جهان در این دفتر به ثبت رسیده است . هر کشور می تواند در هر دوره دوساله دو اثر برای ثبت در فهرست حافظه  جهانی به یونسکو پیشنهاد دهد .

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا